Artykuł powstał na bazie literatury, artykułów, ale także na podstawie mojego wieloletniego doświadczenia w pracy wychowawczej z osobami ze spektrum autyzmu oraz prowadzenia zajęć z doradztwa zawodowego.

W poniższym artykule chcę w bardzo ogólny sposób przedstawić sytuację osób ze spektrum autyzmu szukającymi zatrudnienia lub pracującymi. Zarówno autyzm jak i rynek pracy są tematami bardzo obszernymi oraz wieloaspektowymi i aby nie zanudzić zbytnio czytelnika, a jednocześnie zaciekawić tematyką poruszyłam kwestie ogólne, ale według mnie istotne.

Na początku wyjaśnię czym jest autyzm.
Medycyna traktuje autyzm i inne zaburzenia ASD jako stan, a nie chorobę
i zalicza je do grupy zaburzeń neurorozwojowych, uwarunkowanych biologicznie, w których problemy psychiczne mają charakter wtórny.
Ścieżka rozwoju osoby autystycznej jest inna od standardowej, mówiąc inaczej mózg pracuje w niestandardowy sposób. Autyzm jako spektrum oznacza, że dla każdej osoby jest on trochę inny.

Osoby ze spektrum autyzmu często borykają się z następującymi trudnościami:
– postrzeganie świata,
– problemy w kontaktach społecznych,
– uczenie się,
– komunikowanie się z innymi,
– zaburzenia percepcji (inaczej odczuwają dotyk, inaczej odbierają dźwięki i obrazy),
– nadwrażliwość na hałas, zapachy, światło,
– unikanie kontaktu wzrokowego,
– mniejsza wrażliwość na ból.
Zdarza się, że osoby z autyzmem mają wybitne umiejętności np. szybkie liczenie w pamięci dużych cyfr, fotograficzna pamięć.
Ten odmienny sposób widzenia świata sprawia, że osoby ze spektrum autyzmu tworzą inny świat wewnętrzny – taki, który tylko oni rozumieją, taki,
w którym funkcjonują najczęściej od dziecka, jeżeli są trafnie zdiagnozowani. Jeżeli nie mają postawionej diagnozy, to przez wiele lat funkcjonują w życiu społecznym jako dziwacy lub odmieńcy.

Przełóżmy teraz te informacje na rynek pracy.
Poziom aktywności zawodowej osób z rozpoznaniem zaburzeń ze spektrum autyzmu jest w Polsce bardzo niski. W naszym kraju wynosi zaledwie
2% czyli pięć razy mniej niż europejska średnia. Brak aktywności zawodowej dotyka nie tylko osoby z zaburzeniem, ale też ich opiekunów, którzy także często rezygnują z pracy.
Osoby ze spektrum autyzmu zdobywają wykształcenie w placówkach masowych (ogólnodostępnych), integracyjnych lub terapeutycznych (specjalnych).
Jeżeli skończą etap edukacji mogą szukać pracy. Rozsyłają CV, zapraszani są  na rozmowy kwalifikacyjne. I tutaj zaczynają się dla nich problemy.
Dlaczego?
Aktualnie najwyżej oceniane kompetencje na rynku pracy to: komunikacyjne oraz społeczne.
Osoby ze spektrum autyzmu mają problem z:
– inicjowaniem i podtrzymywaniem rozmowy,
– z kontaktem wzrokowym,
– zdarza się im prowadzić monolog,
– nie są ciekawe opinii innych.
Oprócz tego nie potrafią pracować w grupie, mają trudności z nawiązywaniem
i budowaniem relacji społecznych. Trudno im zrozumieć uczucia innych lub zrozumieć sytuację społeczną.
W ten sposób postrzegane są przez rekruterów jako osoby niekomunikatywne
i wycofane społecznie.
Powyższy problem związany z zachowaniem na rozmowie kwalifikacyjnej dotyczy również stanowiska pracy, które wymaga bardzo indywidualnie dobranych warunków w miejscu pracy.
Są to osoby, które postrzegają świat bardzo dosłownie, nie ma w nim miejsca na ironię lub niedorzeczność.
Wśród autystów jest wielu absolwentów, którzy kończą dobre kierunki studiów, ale latami nie mogą dostać pracy w zawodzie będącym często ich pasją. Mogliby ubogacić rynek pracy swoimi kompetencjami i odnosić sukcesy, ponieważ potrafią być skoncentrowane na zadaniu, dokładne, skrupulatne oraz lojalne.
Niestety cały system kształcenia, wychowania i przygotowania do pracy osób autystycznych, przygotowany przez osoby nieautystyczne, w ogóle nie uwzględnia specyfiki rozwoju i potrzeb ludzi w spektrum.

Tutaj pole do popisu ma państwo polskie, które powinno:
– zmienić zapisy prawne ułatwiające rodzicom i opiekunom osób w spektrum podjęcie pracy, (aktualnie aby pobierać świadczenie pielęgnacyjne, muszą zrezygnować z wykonywania pracy zarobkowej),
– utworzyć regionalne placówki wyspecjalizowane we wsparciu prawnym, edukacyjnym, zdrowotnym itp., które wpierałyby osoby w spektrum oraz
pośredniczyły w poszukiwaniu zatrudnienia,
– stworzyć, wspierać i promować programy angażujące osoby autystyczne w sektorze prywatnym, stworzyć system zachęt, dopłat i dofinansowań.
Powyższe postulaty zostały sformułowane zgodnie z raportem „Droga do otwarcia rynku pracy w Polsce dla osób autystycznych”, przygotowanym przez Fundację JiM we współpracy z Polskim Instytutem Ekonomicznym i Forum Odpowiedzialnego Biznesu, opublikowanym w 2022 roku.

Tymczasem pozostaje nam umożliwiać młodym osobom ze spektrum autyzmu rozwijanie siebie, wsparcie w rozumieniu ich „odmienności”, która nie zawsze musi oznaczać problemy i kłopoty w środowisku pracy.

Na naszym polskim rynku pracy zamykamy się na osoby niepełnosprawne.
Nie uczymy ich przedsiębiorczości i samodzielności. Stawiamy wysokie wymagania, a tak naprawdę osoby niepełnosprawne mogą wykonywać swoją pracę, obowiązki i zadania w taki sposób, który jest dla nich osiągalny, z dużą chęcią, pasją i zaangażowaniem, przy wsparciu zespołu lub trenera pracy.
Rynek pracy dla każdego w jakimś stopniu jest trudny i przed każdym pracownikiem stawia inne wymagania. Ułatwiajmy osobom niepełnosprawnym aktywizację zawodową i społeczną, a nie spychajmy ich tylko do odbiorców opieki społecznej.

Bibliografia:
1. Pisula E. „Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia”, 2021r.
2. Prizant Barry M., Fields-Meyer T. „Niezwyczajni ludzie. Nowe spojrzenie na autyzm”, 2017r.
3. Silberman S. „Autyzm. Historia geniuszu natury i różnorodności neurologicznej”, 2021r.
4. www.niepelnosprawni.pl
5. www.pulsmedycyny.pl